Clupeiformes Clupeidae

Sprattus sprattus

Clupeidae familyasından olan çaça balıkları ılıman ve az soğuk olan denizlerde yaşarlar. Orta ve üst sularda büyük sürüler halinde dolaşıp zaman zaman dibe yakın gezerler. Denizlerimizde bulunan türünün bilimsel adı Sprattus sprattus'tur. Çaçaların ortalama boyları 7-8 santim olmasına rağmen Kuzey Batı Karadeniz'de 12-13 santime ulaşanlarına rastlanır.

Balık Türü : Çipura
Familya : Sparidae
Latincesi : Sparus auratus
İngilizcesi : Sea bream
Yaygın Kullanım : Çipura, Alyanak, Mendik küçüklerine Lidaki denir.

Vücut oval, yanlardan yassılaşmış, baş küt, dudaklar kalın, sırt gri, koyu gümüşi renktedir. Solungaç kapağında siyah ve kırmızımtırak bir leke vardır. İki gözün arasında V şeklinde altın renkli bant bulunur. Solungaç kapakçıklarının kenarı pas renklidir.

Balık Türü : Barbunya
Familya : Mullidae
Latincesi : Mullus barbatus
İngilizcesi : Striped mullet
Yaygın Kullanılan isimleri : Asıl Barbunya, Kepez Barbunyası, Çalı Barbunyası, Sultan Balığı.

Vücut yanlardan basık, oval şekilde baş irice yandan görünüşü buruna doğru yuvarlak, alnı dikey, yüzgeçleri sarı, vücudu pembe-kırmızı, baş, vücut büyük, kolayca dökülebilen pullarla kaplı, alt çenenin altında uzunca iki bıyığı vardır. Alt çenede diş yoktur. Yan çizgisi aralıksız ve düzdür. Dorsal yüzgeç renksiz veya düz renklidir. Barbunya balığı Tekir balığından burnunun hemen dik oluşu, ağzın göz hizasına ulaşması, göz çukuru altında üç adet pul bulunması, vücudunun yanları, ilk sırt yüzgecinin bantsız oluşu ile ayrılır.

Türkiye genelinde; Karadeniz’ de 247 tür, Marmara Denizin’ de 200 tür, Akdeniz’ de ise 285 tür balık yaşamaktadır. Tüm denizlerimizdeki balık türleri yaklaşık 350 dolayındadır. Ege ve Akdenizdeki balıkların bir bölümü 1876’ da Süveyş kanalının açılmasıyla Hint Okyanusundan gelerek kıyılarımıza yerleşmişlerdir.

"Deniz Balıkları" kitabımızda bu doğal zenginliğimizin bir kısmına göz atacağız. Balıkları tanırken aynı zamanda hangi balık nasıl yenmelidir sorusuna cevap bulmaya çalışacağız.

Fesleğen : Yengeç, istakoz ve karides gibi kabuklu deniz ürünlerinden yapılan yemeklerde kullanılır.
Defne yaprağı : Her çeşit balık buğulamalarında, haşlamalarda, balık şişte kullanılır

Zencefil : Şark usulü bütün balık yemeklerinde, kavurmalarda, istakozda, sos yapımında, midyede kullanılır.
Köri : Uzakdoğu balık yemeklerinde, zencefile alternatif olarak kullanılır.

Mercanköşk : Balık yanında sunulan tereyağında, soslarda ve dolmalarda kulanılır.

Hardal : Toz halinde, güveçlerde ve yengeçle kullanılır.

Malzemeler :

1 kg kefal
1 / 2 limon
4 – 5 adet yumurta
1 kıvırcık salata
1 adet havuç
Tuz,karabiber

Yurdumuzda avlanan başlıca deniz balıklarının özellikleri ve pişirme şekilleri :

HAMSİ : Karadeniz ve Marmara’da avlanan,çok yenen küçük,lezzetli,pulsuz bir balıktır.Buğulaması,tavası yapılır,yağda kızartılır.Kış aylarında özellikle Aralıkta en lezzetlidir.Tuzlanmış,dondurulmuş ve konserve olarak da tüketilir.Unu ve yağı sanayide değerlendirilir.

İSTAVRİT : Eti lezzetli,pullu balıktır.Her mevsimde avlanır.Fakat Mayıs – Ağustos aylarında yumurtladığından lzeetli değildir.Büyüklerine karagöz istavriti denir.Genellikle tavası yapılır.Donmuş,tuzlanmış,yağ içinde konserve edilmiş ve tütsülenmiş olarak da değerlendirilir.

Aylara göre tüketimi önerilen balıklar:

OCAK :Uskumru,lüfer,palamut,istavrit,kepal,hamsi,çinekop,mezgit,tekir balığı

ŞUBAT :Kalkan balığı ile başlar,Mayısın sonuna kadar devam eder..Tekir balığı,uskumru,palamıt ve lüferin yağı azalmaya başlar..

MART :Kepal,levrek,kalkanın en lzeetli zamanıdır..Lüfer,palamut yağını kaybettiği için sadece tava ve pilakisi yapılabilir..Midye alınabilir..

NİSAN :Mercan,levrek,kılıç,kırlangıç bollaşmaya başlar..Kılıç;Ağustos ve Kasım aylarındaki kadar lezzetli değildir..

MAYIS :Levrek,barbunya,dil balığı,tekir,kılıç,kırlangıç,istavrit;yenecek çeşitlerdendir..